Kuchnia cypryjska – co zjeść na Cyprze?

Charakterystyka kuchni cypryjskiej to fascynujące połączenie tradycji greckiej, tureckiej i bliskowschodniej, które od wieków kształtują bogactwo smaków cypryjskich. Cypryjskie jedzenie to nie tylko uczta dla podniebienia, ale i podróż przez historię wyspy – od aromatycznego kleftiko, przez świeże ryby i owoce morza, aż po słodką, warstwową baklavę. Wyjątkowa różnorodność kuchni cypryjskiej widoczna jest zarówno w prostych, wiejskich przepisach, jak i w bardziej wyrafinowanych potrawach serwowanych w nadmorskich tawernach. Lokalne dania Cypru, takie jak mezze, souvlaki czy moussaka, łączą świeże składniki z głębokim smakiem i aromatem ziół. A po posiłku? Koniecznie filiżanka mocnej, aromatycznej kawy cypryjskiej – rytuału, który zamyka każdy dzień i otwiera rozmowę. Cypryjskie wino również nie może zostać niezauważone. Cypr, jeden z najstarszych regionów winiarskich świata, szczyci się nieprzerwaną tradycją produkcji wina sięgającą ponad 5 000 lat. Na wyspie znajdziecie wiele winiarni, które warto odwiedzić podczas wakacji na Cyprze. Te najbardziej popularne znajdują się w górach Trodos oraz w okolicach Pafos. Kieliszek wina serwowany wraz tradycyjnym cypryjskim daniem na pewno sprawi, że smaki jeszcze bardziej się wyostrzą.

Mezze to nic innego jak przystawki. zestaw wielu małych dań i przekąsek przynoszonych kolejno do stolika. Dzięki temu można spróbować wielu lokalnych specjałów. Cypryjskie mezze charakteryzują się świeżością i połączeniem wielu smaków z wpływów greckich, tureckich i angielskich. Najpopularniejsze przystawki na cypryjskim stole to przede wszystkim:

Halloumi – to niepasteryzowany ser cypryjski z mleka owczego. Podawany najczęściej grillowany. Więcej o haloumi przeczytacjie w dalszej części artykułu

Tahini to gęsta pasta z prażonych ziaren sezamu, która zajmuje wyjątkowe miejsce w cypryjskiej kuchni. Choć znana na całym Bliskim Wschodzie, to w cypryjskim wydaniu nabiera lokalnego charakteru – delikatnie doprawiona czosnkiem, sokiem z cytryny i oliwą z oliwek staje się wyrazistym, ale harmonijnym dodatkiem do mezze.

Dolmades lub koupepia – to tzw. gołąbki w stylu greckim i tureckim. To danie, w którym aromatyczne nadzienie z mielonego mięsa, ryżu, świeżych ziół i przypraw zawijane jest w delikatne liście winorośli. Całość gotuje się w sosie pomidorowym i najczęściej podaje na ciepło, jako sycące i pełne smaku danie główne.

Pita i dipy – najpopularniejszy dip na Cyprze i w Grecji to oczywiście sos tzatziki (sos na bazie jogurtu greckiego z dodatkiem startego ogórka zielonego, czosnku, z dodatkiem oliwy z oliwek czasem również z miętą lub kolendrą.

Taramosalata to grecka pasta z ikry rybnej, zazwyczaj dorsza, ale może być też z karpia lub łososia. Składa się z ikry, oliwy z oliwek, chleba, soku z cytryny i cebuli. Czasami dodaje się ziemniaki zamiast chleba.

Halloumi produkowany jest na Cyprze od wieków. Jego historia sięgać ma czasów Bizancjum. Swoja nazwę zawdzięcza słowu "hallum", co oznacza ser libański, jednak ciężko wytłumaczyć skąd ta nazwa. Proces produkcji tego wyjątkowego sera pozostaje niemal niezmieniony od setek lat. Nawet dziś, mimo rozwoju technologii i większej skali produkcji, tradycyjna receptura jest pieczołowicie przestrzegana.

Podstawą sera jest mieszanka mleka koziego i owczego, choć współcześnie – głównie ze względów ekonomicznych – coraz częściej dodaje się również mleko krowie.

Jak powstaje ten ceniony ser?

Dwa rodzaje mleka są delikatnie podgrzewane, a następnie dodaje się podpuszczkę, która powoduje ich ścięcie. Uzyskany skrzep odcedza się, dzieli na mniejsze kawałki, starannie odciska z nadmiaru serwatki i ponownie podgrzewa. Powstała w ten sposób elastyczna masa serowa jest formowana ręcznie, krojona na porcje i zanurzana w solance. Dzięki temu ser nie tylko zyskuje charakterystyczny smak, ale też może być przechowywany przez wiele miesięcy – nawet do roku – bez utraty jakości. Ser ten doskonale sprawdza się na grillu lub patelni – nie topi się pod wpływem wysokiej temperatury, a wręcz przeciwnie: zyskuje wtedy wyjątkową konsystencję i intensywniejszy, pełniejszy smak. Halloumi można również jadać na zimno lub jako deser np. z kawałkami melona, lub z miodem i świeżymi figami.

Po pysznych przekąskach przychodzi czas na popularne cypryjskie dania główne. Podstawą kuchni cypryjskiej są świeże produkty sezonowe. Najpopularniejsze tradycyjne dania to:

Stifado – gulasz wołowy. Choć dziś stifado uznawane jest za klasykę kuchni greckiej i cypryjskiej, jego korzenie sięgają średniowiecznych Włoch. Oryginalnie znane jako stufato – co po włosku oznacza "gulasz" – danie to przybyło do regionu wraz z wpływami weneckimi. Cypryjskie stifado to aromatyczny, długo duszony gulasz, w którym kawałki mięsa – najczęściej wołowiny – powoli gotują się z małymi cebulkami, dojrzałymi pomidorami, czerwonym winem oraz korzennymi przyprawami, takimi jak cynamon, goździki i liście laurowe.

Kleftiko to tradycyjne danie z jagnięciny, powoli pieczonej przez wiele godzin w niskiej temperaturze, aż mięso staje się niezwykle kruche i aromatyczne. Jego nazwa i historia sięgają czasów greckich partyzantów – kleftów, którzy ukrywali się w górach i piekli mięso w zakopanych, ziemnych piecach, by dym nie zdradził ich pozycji. To właśnie od nich danie wzięło swoją nazwę. Współczesna wersja kleftiko zachowuje ducha tamtej tradycji – jagnięcina pieczona jest z ziemniakami, cebulą i aromatycznymi ziołami, takimi jak oregano, tymianek czy liść laurowy. Całość powoli dochodzi w zamkniętym naczyniu lub piecu, nabierając intensywnego smaku i zapachu.

Souvlaki to szaszłyki z marynowanej wieprzowiny. To danie kuchni cypryjskiej znajdziemy również w menu, będąc na wakacjach w Grecji. Danie podawane jest z pieczonymi zimniakami i warzywnymi dodatkami. Również można również zamówić souvlaki z pitą.

Moussaka to jedno z najsłynniejszych dań kuchni cypryjskiej i greckiej – zapiekanka, która łączy w sobie smak pieczonych warzyw, aromatycznego mięsa i aksamitnego sosu beszamelowego. To danie nie tylko syci, ale też opowiada historię regionu, w którym przenikają się wpływy bałkańskie, bliskowschodnie i śródziemnomorskie. W klasycznej wersji musaka składa się z warstw soczystych bakłażanów, ziemniaków oraz długo duszonego mięsa mielonego – zazwyczaj wołowego lub jagnięcego –z dodatkiem pomidorów, cebuli, cynamonu i czerwonego wina. Całość wieńczy kremowy beszamel, który podczas zapiekania tworzy złocistą, delikatnie chrupiącą skorupkę.

Ryby i owoce morza są ważnymi elementami kuchni cypryjskiej. Chrupiące, smażone kalmary, soczyste ośmiornice z grilla i delikatne ryby to klasyki cypryjskich tawern.

Cypryjska sałatka to mieszanka prostych, ale niezwykle aromatycznych składników. Składa się głównie z lokalnych warzyw takich jak pomidory, ogórki, cebula i papryka. Nieodłącznym składnikiem jest ser feta, który dodaje potrawie kremowej tekstury i charakterystycznego smaku. Również w bardziej lokalnej wersji sałatki znajdziemy zamiast sera feta ser halloumi. Sałatka jest dodatkowo wzbogacona oliwkami, często cypryjskiej odmiany, które dodają kremowej goryczki.

Sheftalia to tradycyjna cypryjska potrawa, która zdobyła rzesze fanów dzięki swojemu unikalnemu smakowi. To małe kiełbaski z mielonego mięsa wieprzowego i wołowego, wymieszane z cebulą, pietruszką i przyprawami.

Różnorodność kuchni cypryjskiej dostrzeżemy również w deserach. Na Cyprze bardzo popularne są desery w postaci przeróżnych legumin i puddingów. Popularny słodki przysmak, to wywodzące się z kuchni tureckiej, loukoumi, czyli słodycze o owocowym smaku i konsystencji galaretki. Jeśli lubicie desery na bazie twarogu, koniecznie spróbujcie bourekia (pourekia) – delikatnego ciasta nadziewanego serem anari, z dodatkiem wody różanej i cynamonu, które razem tworzą wyjątkowo pachnącą i kremową kompozycję.

Z kolei miłośnikom kokosowych nut do gustu przypadnie tourta tou koka (tourvi) –wilgotne, słodkie ciasto kokosowe, które często podawane jest na zakończenie rodzinnych posiłków lub świątecznych uczt.

Cypryjskim specjałem, który ma wielu fanów, jest oczywiście baklava. Choć baklava kojarzona jest głównie z kuchnią turecką i grecką, na Cyprze ma swoją wyjątkową wersję – nieco mniej syropową, ale równie bogatą w smak i tradycję. To jedno z najbardziej charakterystycznych i uwielbianych słodkich dań cypryjskich.

Do deserów najlepiej pasuje aromatyczna kawa. Podobna do tureckiej i greckiej, kawa cypryjska parzona jest z drobno mielonych ziaren, często bez dodatku mleka, i zawsze na wolnym ogniu – nigdy na szybko. Serwowana jest w malutkich filiżankach, z charakterystyczną pianką na wierzchu i gęstym osadem na dnie. Na upalne dni, których na Cyprze nie brakuje, najlepiej smakuje frappe, czyli kawa podawana na zimno z mlekiem i i cukrem.

Pamiętajcie! Woda z kranu nie nadaje się do picia.

Owoce na Cyprze łatwo przeoczyć w kulinarnej liście, ale stanowią one bardzo ważny element cypryjskiej kuchni. Jednym z bardzo docenianych owoców na wyspie jest granat. Drobinki granatów dosypane są w cypryjskich potrawach niemal zawsze. Na Cyprze można znaleźć farmy, na których uprawiane są te owoce. W lokalnych sklepach można kupić wiele produktów wytworzonych na bazie granata np. dżemy, soki, sosy, melasy, likiery i wino. Poza granatem warto spróbować aromatycznych cytrusów oraz słodkich fig. A jeśli chcecie skosztować słodkich bananów wybierzcie się na plantacje w okolicy Pafos. Również na wyspie możecie spróbować świeżego awokado, które hodowane jest na plantacji we wsi Kato Pigros.

Bardzo popularnym cypryjskim produktem jest syrop z chleba świętojańskiego. Drzewo karobowe, bo taka jest też jego nazwa, pochodzi z regionu śródziemnomorskiego i jest powszechnie uprawiane ze względu na jadalne strąki. Syrop z karobu to gęsty, ciemny płyn o głębokim, karmelowo-czekoladowym smaku, często wykorzystywany jako naturalny słodzik, dodatek do deserów, jogurtu, naleśników czy nawet… mięs. Bogaty w wapń, żelazo i antyoksydanty, uchodzi za zdrową alternatywę dla miodu czy cukru. Na Cyprze tradycyjnie stosuje się go także jako naturalne remedium na kaszel czy problemy żołądkowe. To skarb cypryjskiej kuchni.

Na Cyprze jak i w innych miejscach na świecie można zjeść za kilka euro w lokalnej gastronomii, jak i zapłacić dość duże kwoty za posiłek. W lokalnych tawernach mezze można zamówić za ok. 2 euro (np. hummus), a za cypryjskie danie główne zapłacimy ok. 11 euro. W droższych restauracjach, np. w centrum kurortów zapłacimy za mezze ok. 5 euro a za danie rybne w granicach 16-20 euro.

Jeśli będziecie chcieli zagłębić sztukę kulinariów podczas wakacji na Cyprze, to jest taka możliwość. Na Cyprze jest kilka popularnych miejsc, gdzie można nauczyć się przyrządzania lokalnych cypryjskich specjałów. Jedną z takich szkół jest The Souvla Experience. Za ok. 5 godzinny kurs ze wszystkimi produktami oraz smacznym winem zapłacicie ok. 80 euro.